Op deze blog ga ik de komende tijd vertellen hoe ik er toe kwam om mij aan te melden voor voor vrijwillig molenaar, en hoe het verder gaat met de opleiding hiervoor.
04-02-2012
Vandaag stond eigenlijk "Koningin Wilhelmina" in Dongen op de planning maar het was op mijn werk zo druk dat er ook op zaterdag gewerkt moest worden en ik was het "haasje" dus ik moest het "molenaar leren" vandaag afzeggen.
Vanmiddag tegen vieren nog snel even langs "De Volharding" in Best maar Anja en Hennie waren al aan het afsluiten, dus ik zie het eindresultaat over 14 dagen, de molen is deze week officieel opgeleverd door Molenmaker John die de afgelopen jaren de molen van een kale peperbus heeft veranderd in een draai- en maalvaardige molen waar we in Best dan ook best wel trots op zijn.
Sommige mensen zijn snel als je reageert op "Marktplaats", het boek "De Molens van Zuid-Holland" stond te koop, en ik deed een bod van € 10,00 en binnen 5 minuten was mijn bod aanvaard (heb ik te veel geboden of moest de eigenaar er snel vanaf?)
05-02-2012
Mijn gisteren binnen 5 minuten aanvaard bod op het boek "De Molens van Zuid-Holland" hoefde niet verzonden te worden, het was hemelsbreed maar 800 meter bij mij vandaan, dus ben het maar even te voet gaan halen.
08-02-2012
Molenboeken verzamelen en drukker zijn, een combinatie waar je ook wel eens voor verrassingen komt te staan, de ene keer vis je een pareltje uit de vijver de andere keer krijg je een boek waarvan de stofomslag zwaar beschadigd is zoals het boek "De Brabantse Molens" uit juli 1973.
Het boek zelf was in perfecte staat met uitklappers en losse tekening maar de stofomslag had de pensioengerechtigde leeftijd al wel bereikt, ik ga op mijn werk eens kijken of we er nog iets mee kunnen.
10-02-2012
Vandaag zitten snuffelen in het boek "De Brabantse Molens" uit 1973, een boek van bijna 40 jaar oud maar het blijft leuk om een generatie terug te gaan om te weten wat op dat moment wel actueel was.
Lezend in oude boeken kom je vanzelfsprekend ook oude feiten tegen welke inmiddels alweer verleden tijd zijn, zoals dat wat er in 1973 geschreven werd over molen "Koningin Wilhelmina" in Dongen waar ik op dit moment mijn opleiding volg.
Je komt dingen tegen die er nog steeds zijn maar ook dingen die inmiddels al lang geleden weer zijn veranderd.
De volgende teksten komen ongecorrigeerd uit het boek en zijn voor alle duidelijkheid beschreven in 1973.
"Koningin Wilhelmina"
Hier, op de scheiding van klei en zand, zijn wel meer wisselvalligheden in het molenbestand te constateren; de thans tachtigjarige "Koningin Wilhelmina" in Dongen heeft het ervaren sinds de Midden-Brabantse muldersfamilie, ten deze vertegenwoordigd door P. van Riel, hem in 1893 liet bouwen: een forse stenen stellingkorenmolen. In de kap van de ronde romp is toen blijkbaar de bovenas van een andere molen aangebracht want die vermeldt het jaartal 1861. Er is in de loop der jaren wel aan verbeterd want de roeden zijn volgens het systeem-van Bussel gestroomlijnd maar het uiterlijk van het gevaarte geeft geen reden tot een lofzang op het onderhoud.
Mulder Van Riel verkocht de "Koningin Wilhelmina" later aan zijn schoonzoon Nicolaas Janssens. In 1929 ging de molen door verkoop aan P. van Gorp over die hem in 1942 weer aan P. de Jong verkocht waarna de Whippet-schoenfabriek er 1 december 1958 eigenaar van werd, kennelijk meer om de omringende grond dan om de instandhouding van de molen als zodanig. Hij werd opslagplaats voor fourage en, op de begane grond, stalling voor paarden. Van dichtbij is de "Koningin Wilhelmina" danig ingebouwd geraakt, op afstand zou het voor het oude Dongen met zijn royale uitleg in de buitenwijken een wezenlijk verlies betekenen indien het verval verder zou vreten. Intussen is het een hoopgevende omstandigheid dat zowel de eigenaar als de gemeente prijsstellen op het weer in de oorspronkelijke staat brengen van de "Koningin Wilhelmina"; reeds aan de naam alleen is men het verplicht. Een opgesteld restauratieplan verwierf subsidietoezeggingen en in 1972 zou het werk begonnen zijn indien ... de molenmakers tijd gehad hadden. Nu is het wachten op hun komst. Voor Dongen opent zich een gunstig molenperspectief.
11-02-2012
Vandaag stond weer een dagje instructiemolen Dongen op het programma na eerst het overtollige vocht van de autoruiten afgekrapt te hebben bij -12º.
Na controle van de kap waar als gevolg van de droge vrieslucht diversen bovenwielkammen enigszins los waren gaan zitten, welke vervolgens met een klap van een houten hamer weer op hun plaats getikt werden hebben we de kap in de wind gezet en met vier vollen de molen voor de prins laten draaien.
Het valt mij iedere keer weer op dat als het gevlucht draait, de bezoekers naar de molen komen om te kijken of meel te kopen.
In de loop van de morgen nam de wind zodanig toe dat we er 2 lange halven in gezet hebben.
We hadden een oude bascule gekregen van een bezoeker en gingen eens kijken of hij nauwkeurig genoeg was om mee te werken, en dat viel een beetje tegen, hij liep ergens aan.
Maar zolang de weegplank in zijn ijzers hangt zie je niet waar hij tegenloopt, en als je de plank er af haalt eigenlijk ook niet, maar 2 molenaars en 2 MIO,s samen zijn dan wel zo slim om het hele geval op een dusdanige hoogte te brengen dat je er onder kan kijken waarom hij aanloopt.
Het plaatje waar het "mes" in schaniert was zodanig uitgesleten dat het "mes" verloopt, met een haakse slijper er weer een V ingeslepen.
Zo rond 13.00 uur wilde we nog een zak of 3 tarwe malen maar voor 2 halven stond er net wat te weinig wind zodat we er weer 4 vollen van gingen maken.
Omdat de wind was gaan draaien moesten we nog gaan kruien ook, maar eigenlijk was het al te laat, de wind liet ons in de steek.
We hebben nog geprobeerd te malen maar Henk gaf er na 5 tot 10 kg de brui aan.
De steen was ijskoud, het mee was te grof, het meel was steenkoud en de stenen zongen niet maar "stonken"
Als je de hele dag bij -10º C in en buiten de molen bent ben je in en in koud geworden, en vervolgens kom je bij het afzeilen tot de ontdekking dat afzeilen van steenkoude zeilen veel zwaarder is dan anders
Ik leek wel een Eskimo met mijn schoenen, dikke wandelsokken, slip, hardloopbroek, spijkerbroek, T-shirt, blouse, spijkerjack, jas, das, handschoenen en muts, terwijl ik het normaal toch echt niet snel koud heb.
Nu begrijp ik wel meteen dat de molenaars het vroeger niet altijd makkelijk gehad hebben maar dat er ook bittere armoe is geweest en dat je volgens de Gilderegels pas molenaar word als je alle jaargetijden mee gedraaid hebt.
Ik kreeg naar aanleiding van het hier boven staande nog een mailtje van een bekende molenaar van "De Kerkhovense molen" uit Oisterwijk die ik regelmatig ontmoet bij "De Volharding" in Best die het volgende schrijft:
Over de armoe en die winterse omstandigheden vroeger op de molen waar we het straks aan tafel over hadden, dat is geen fantasie. Ik neem hier enkele uitspraken van een oud-molenaar over die herineringen ophaalt uit zijn tijd als jongen in 1892. Het staat in een gedenkboek van "De Molenaar" uit 1948.
"Mijn grootvader zei: Zoveel hoeven de jongens niet te leren. Als ze maar een rekening tot vijf-en-twintig gulden kunnen uitschrijven is het genoeg, want meer kunnen de boeren toch niet betalen".
"Wij hadden, toen ik nog een jongen was, een 17der blauwe steen, die in zeventien stukken was gebroken. De stukken werden één voor één op de vloer gelegd en gebild en naderhand in het ringhout weer aan elkaar gepast".
"Wij hadden later een kunststeen van Lucas Manders, de bekende molenaar, die er op uit ging en in vergaderingen over kunststenen en scherpsels sprak. De oplaag was losgetrokken van de ligger (dus ook toen al!, JS) en wij moesten hem met zakken opstoppen. Er was geen geld om een nieuwe steen te kopen".
"Mijn vader ontzag zich in niets; als er gewerkt moest worden dan was er geen eind. Hij is eens 's nachts, staande naast de lichtboom, bevroren geraakt. Ze hebben hem van de molen gedragen en hij is in huis weer bijgekomen".
"Eens waren de zeilen, nat uitgespannen, vastgevroren. De hekstokken waren zó glad, dat je er alleen maar op de kousen in kon klimmen.
Dan maar op de kousen. Mijn vader begon 's morgens om zes uur, steeds maar met warm water en dan de zeilen lostrekken. Laat in de middag draaide hij.
Een andere molenaar in de buurt begon er aan om acht uur 's morgens en toen hij de zeilen er voor had was het avond".
De gemiddelden weer-kenmerken van 11-02-2012:
Windkracht 2Bft, Windrichting ONO, Luchtdruk 1036,4 hPa, RV 75%, Halfbewolkt
14-02-2012
Vanavond weer theorieles gehad in het museum bij molen "De Doornboom" in Hilvarenbeek, deze les verzorgd door Jan ging over de "Korenmolens"
Een helder verhaal over stenen, (uit)malen, scherpsels, en linkse en rechtse stenen.
Het laatste kwartier niet kunnen volgen omdat ik om 22.00 uur weg moest, ik heb deze week i.v.m. extreme drukte nachtdienst, maar wat ik daar gemist heb vraag ik zaterdag wel als ik Jan zie op molen "De Volharding" in Best.
Dat mijn blog ook goed gelezen word door mede molenaars van het gilde houd ook in dat wat ik schrijf ook moet kloppen anders word je er wel even collegiaal op gewezen.
Voor meer informatie, zie de uitgebreide site van Kees Vanger
De Korenmolen
18-02-2012
Vandaag ben ik te vinden op "De Volharding" in Best, wat moet ik vandaag aan na mijn avonturen vorige week in de sneeuw?
Omdat het hier in het zuiden carnaval is maakt het eigenlijk niet uit wat je aandoet, maar ik ga vandaag voor een combinatie van mijn molenaarsoverall en een boerenkiel.
Zoals gewoonlijk op de dagen dat ik in Best mee-draai ben ik om 10.00 uur bij de molen waar Anja al bezig was met de koffie, een vast ritueel bij ons op de molen is dan ook, "Even bijkletsen aan het begin van de dag met een paar grote bakken koffie".
Vervolgens buiten naar de "Wind kijken" Anja heeft gelukkig dezelfde leermeester gehad als ik nu dus we volgen dezelfde methode.
Daarna de ronde door de molen met aandacht voor het smeren van het hals- en penlager, er stond vanmorgen voldoende wind om zonder zeilen voor de prins te draaien en het lijkt er wel op dat als de molen draait de bezoekers komen.
We hebben inmiddels een vergunning om meel te verkopen en dat geeft dan de nodige aanloop naar de molen, het word steeds gezelliger.
Zo rond 13.00 uur kwam Jan uit Oisterwijk ons weer gezelschap houden en intussen steken we weer een hoop informatie op betreft het malen op een korenmolen.
Voor de verandering de windluiken eens uit de voorkeuvelens gehaald, je hebt dan een perfect zicht op de askop met roeden.
Om te malen moesten we wel wat zeil op de roeden hebben, dus begonnen we met 2 lange halven op de binnenroeden.
Zelden komt de theorie en de praktijk van het malen met de korenmolen zo snel bij elkaar als deze week, zoals ik dinsdag al schreef over de theorie van de korenmolen kwam de praktijk vandaag binnenvallen.
Vermoedelijk zijn er weinig MIO's die op dinsdag de theorie krijgen aangeboden en op zaterdag de praktijk van dezelfde molenaar.
Het tweede koppel stenen in de molen is helemaal geïnstalleerd en het plan is om die vanmiddag te laten malen,
Het tweede koppel stenen bij ons is er een van natuursteen die al vanaf de jaren 30 van de vorige eeuw in de molen aanwezig is, tijdens de opbouw van dit 2e koppel stenen waren er diplomatiek gezegd al "verschillende meningen" over de stenen en hun scherpsel, de loper is om het eerlijk te zeggen een beetje aan de "rijke" kant, maar de praktijk moet uitsluitsel geven.
Het in het werk zetten van het tweede koppel stenen ging nog niet zoals we gewend waren van het eerste koppel, als het steenrondsel niet precies goed voor de kammen van het spoorwiel staat geef je normaal het steenrondsel een klein zetje zodat de staven wel tussen de spoorwielkammen vallen maar dat ging moeizaam.
Het "Billen" van de steen
Ik heb vandaag in de praktijk gezien, gevoeld en ervaren wat een enorm verschil er is bij snel / langzaam draaien, de steen uitlichten en bijhouden.
Bij te grote ruimte tussen de stenen word het graan alleen gebroken en komt als grove stukken uit de meelpijp en bij te weinig ruimte word de tegendruk zo hoog dat de loper stilvalt.
De kunst van goed malen is om zoveel zeil te voeren dat de molen juist dat vermogen geeft om de loper voldoende snelheid te geven om het graan de gelegenheid te geven om regelmatig in het kropgat te vallen en door middel van druk, snijvermogen en beweging van de steen te transformeren tot meel.
Bij het uit het werk zetten van de steenspil kwam het probleem van het rondsel en spoorwiel weer terug, na inspectie van het lichtwerk bleek de steen net niet hoog genoeg werd uitgelicht, het uiteinde van de lichtstok raakte de zoldervloer al net voor dat de steen was uitgelicht, wat eenvoudig was te verhelpen door het aandraaien van de moer op de bevestiging.
Een molen is een complex geheel van assen, spillen, rondsels, hefbomen en moet helemaal op elkaar afgestemd zijn en vergt de nodige aandacht en onderhoud waarbij het wel eens voor kan komen dat je iets opnieuw moet afstellen of aanpassen, al met al weer een leerzaam middagje op onze molen "De Volharding"
De gemiddelden weer-kenmerken van 18-02-2012:
Windkracht 4Bft, Windrichting ZW, Luchtdruk 1012,8 hPa, RV 91%, Geheelbewolkt
25-02-2012
Dagje Dongen vandaag, mooi als je de voltallige club aan ziet komen om 09.00 uur binnen een tijdsbestek van 5 minuten, en dan eerst koffie want een Brabander functioneert volgens mij niet zonder.
Het gebruikelijke rondje in de molen met nadruk op de kapzolder waar weer een aantal kammen van het bovenwiel wat losjes zaten, verholpen met een klap van de houten hamer, de binnen en buitenroede van 4 duikertjes voorzien ( zie nr 2 op de tekening ) en voor de prins gedraaid in afwachting van 500 kg tarwe.
Alle zolders een keer goed geveegd en gezogen, de buil geïnspecteerd en schoongemaakt waarna we nog een paar zakken tarwemeel gebuild hebben want we moesten witte tarwebloem leveren.
Het builen levert altijd verse zemelen en griesmeel op die ik thuis ook weer gebruik bij het broodbakken.
In afwachting van de 500 kg tarwe samen met Ramon het "Vangen" van de molen verder geoefend, bij iedere molen ligt het moment dat de vang "pakt" net iets anders en om dat moment en de reactie van de "Vang" te leren moet je het vaak doen, gelukkig is daar in Dongen tijd voor en word er door Henk en Marco voldoende aandacht aan besteed.
Voor meer informatie, zie de uitgebreide site van Kees Vanger
Alles over de "Vang"
Rond kwart voor 3 kwam de 500 kg tarwe, de 20 zakken met 4 man met het luiwerk naar de steenzolder gebracht, het was intussen te laat om nog te gaan malen.
Uurtje eerder weg vandaag om de balans die we 14 dagen eerder hebben nagekeken in Best bij molen "De Volharding" te brengen.
Nu hebben alle twee de meelpijpen in Best een eigen balans.
De gemiddelden weer-kenmerken van 25-02-2012:
Windkracht 3Bft, Windrichting W, Luchtdruk 1025,2 hPa, RV 86%, Zwaarbewolkt
Kijk voor het vervolg in het blogarchief: Maart 2012
@janbuijs volgen
Tweet to @janbuijs
Tweeten
